Het zal inmiddels pijn doen aan de oren van ABN Amro-ceo Robert Swaak en -cfo Ferdinand Vaandrager. Bij elke bijeenkomst waar de bank beleggers en analisten treft, krijgt het bestuur dezelfde vraag op zich afgevuurd: waarom koopt ABN Amro niet veel meer aandelen in? Zo ook bij de presentatie van de vierdekwartaalcijfers halverwege februari. 

ABN Amro kondigde toen aan voor 500 miljoen euro aandelen in te kopen, net als vorig jaar en het jaar daarvoor. De meeste analisten hadden echter op meer gerekend. De winst steeg van 1,2 miljard euro in 2020 tot 2,7 miljard euro vorig jaar. Maar het percentage van de winst dat naar beleggers vloeit, daalde van 86,1 in 2020 naar 67 vorig jaar (dividend en aandelen-inkopen). 

ABN Amro zou meer kunnen uitkeren omdat het, net als in voorgaande jaren, ruim in het jasje zit. Op dit moment ligt het bufferkapitaal een miljard of twee hoger dan de eigen kapitaaldoelstelling. Maar ook na de vierdekwartaalcijfers houdt het duo Swaak-Vaandrager de hand op de knip. Die terughoudendheid hangt vermoedelijk samen met de ontwikkeling van een maatstaf die cruciaal is voor het bepalen van de bufferratio’s.

Risicoweging omhoog 
ABN Amro wijst er graag op dat onder het bewind van de in 2020 aangetreden Swaak het risicoprofiel van de bank is ‘verbeterd’. Daar wordt vooral de afbouw van de zakentak bij genoemd. Die kampte met verliezen en afschrijvingen op ongelukkige – en op het oog zeer geconcentreerde – leningen. 

ABN Amro begint steeds meer op een pure hypotheekbank te lijken. En de post met uitstaande leningen daalde bijvoorbeeld ook met tientallen miljoenen in de afgelopen jaren. Tot zover de story line van de bank, waar veel beleggers overigens in mee zullen gaan. Maar bij banken zit er een groot verschil tussen de economische werkelijkheid – ABN Amro’s portefeuille met leningen is minder risicovol geworden – en de boekhoudkundige realiteit. De toezichthouder bepaalt de spelregels, en – uiteindelijk – de buffers, de verdiencapaciteit en het uitkeringsbeleid van een bank. 

Als de leningen worden gewogen voor het risico, nam ABN Amro’s portefeuille niet af maar juist toe. Om precies te zijn stegen de zogenoemde risk weighted assets (RWA) van circa 110 miljard euro in 2020 naar 140 miljard euro eind vorig jaar. Dat is een groei van maar liefst 28 procent.



Groot noemereffect 
De risicogewogen activa zijn een input-variabele voor het berekenen van de meest relevante bufferkapitaalratio (CET-1-ratio) voor banken. Het idee is dat het risicoprofiel van leningen wordt meegewogen. Hoe hoger het risico, hoe groter het gewicht dat op de lening wordt geplakt, en hoe meer kapitaal de bank dient aan te houden. Zo is de risicofactor van een Duitse staatsobligatie lager dan die van een mkb-lening zonder zekerheden. 

De zogenoemde ‘RWA-dichtheid’, oftewel de risicogewogen activa als percentage van het totale leningenboek, nam toe van circa 27 procent in 2019 tot 36,3 procent eind vorig jaar. Wie puur naar deze maatstaf kijkt, kan moeilijk concluderen dat het risicoprofiel van ABN Amro verbeterde. Het (absolute) kernkapitaal bleef in de periode 2019 tot 2023 onveranderd op circa 20 miljard euro (de teller van de bufferbreuk). Maar doordat de RWA, het getal in de noemer, sterk toenam, daalde de kernkapitaalratio van 18,1 procent in 2019 naar 14,3 procent eind vorig jaar. 



Modellenwerk 
Financieel directeur Vaandrager gaf recent bij een conferentie voor analisten drie verklaringen voor de steeds hogere RWA-post. In de eerste plaats is er sprake van de “voortdurende beoordeling” van bestaande kredietrisicomodellen. “Daar kunnen zaken veranderen”, aldus Vaandrager, die wees op striktere definities rondom een wanbetaling. Dit houdt kort en wel in dat een bank eerder aanneemt dat kredietnemers in gebreke blijven en daar (nu al) meer kapitaal voor aanhoudt. 



De tweede verklaring voor de opgeblazen risicogewogen activa is dat de bank overstapt van eigen (interne) risicomodellen naar meer gestandaardiseerde modellen. Dit heeft ook met de aanstaande invoering van Basel IV-regels te maken, die ertoe moeten leiden dat banken en hun buffers beter vergelijkbaar worden. Gevolg is wel dat de toezichthouder minder ruimte geeft voor op maat gemaakte modellen. Zo was er afgelopen jaren een hevig debat over Nederlandse hypotheken. Uit historische data blijkt dat dit relatief veilige leningen zijn – rente en hoofdsom worden vrijwel altijd netjes betaald – maar onder Basel IV moeten Nederlandse banken hier een bepaalde minimumhoeveelheid kapitaal voor aanhouden (de zogeheten mortgage floor). 

Vaandragers derde verklaring voor de hogere risicowegingen is dat ABN Amro het eigen huis niet helemaal op orde heeft. “Sommige processen of data voldoen niet aan de standaarden die de toezichthouder vereist”, aldus de cfo. De bank beschikt niet altijd over alle gegevens die nodig zijn om een risicosticker op een lening te kunnen plakken. In dat geval moet ABN Amro informatie opvragen bij klanten. De bank moet dan extra kapitaal aanhouden (in jargon: ‘add-on’) tot er meer duidelijkheid is. Voor leningen aan het midden- en kleinbedrijf hoeft ABN Amro in principe minder kapitaal aan te houden (de SME Supporting Factor). Maar dan moet de bank wel kunnen bewijzen dat daadwerkelijk sprake is van een mkb-bedrijf. Dat blijkt nog niet zo eenvoudig. De bank moet bijvoorbeeld uitsluiten dat een op het oog kleine bv een dochter blijkt te zijn van een grotere onderneming. Dit proces lijkt nog in volle gang. 

Meer balans 
Bij de vierdekwartaalcijfers waarschuwde ABN Amro voor het risico dat updates van de modellen voorlopig een verhogende uitwerking op de RWA kunnen hebben. Ook omdat wordt overgeschakeld van Basel III naar Basel IV. Daarna zal een periode aanbreken waarin meer balans zit tussen de tijdelijke verhogingen en lagere wegingen, zo liet Vaandrager weten op de persconferentie. 

Dan wil ABN Amro ook , zoals Vaandrager het in het kwartaalbericht formuleert, ambitieuzer worden waar het gaat om aandeleninkopen: “We zijn gecommitteerd het surplus aan kapitaal uit te keren, in combinatie met gerichte groei.” ABN Amro geeft aan dat het bufferdoel, op basis van de nieuwe boekhoudregels van Basel IV, wordt verlaagd van 15 procent naar 13,5 procent. Wat die ratio op dit moment precies is, deelt de bank niet. Wel wordt aangegeven dat het verhoudingsgetal nu rondom de 15 procent schommelt. Dat zou betekenen dat er circa 2 miljard euro aan bufferkapitaal als ‘overtollig’ kan worden bestempeld. 

Mogelijk wordt een deel van dit bedrag in toekomstige groei gestoken (bijvoorbeeld overnames), maar analisten rekenen ook op een verhoging van de inkopen naar ruim 800 miljoen euro in 2026. 



ABN Amro zal de komende vier jaar in totaal voor circa zeven miljard euro aan dividend uitkeren en aandelen inkopen, verwachten analisten. Dan praat je toch over meer dan de helft van de beurswaarde van ongeveer 13,5 miljard euro. Dat forse percentage verraadt twijfels van de markt over ABN Amro’s toekomstige aandeelhoudersuitkeringen.  

Vaandrager hint erop dat het ergste achter de rug lijkt, maar mochten de risicogewogen activa onverhoopt blijven doorstijgen, dan daalt ABN Amro’s bufferratio en slinkt de post ‘overtollig’ kapitaal. In het kwartaalrapport zit daarom een disclaimer verstopt. ABN Amro wijst erop dat er nog steeds enkele “resterende onzekerheden” zijn waar het gaat om de geschatte Basel IV-kernkapitaalratio, waaronder beperkingen in de data en de ontwikkeling van de leningportefeuille.